Czas w badaniach nad internacjonalizacją przedsiębiorstw

Celem artykułu jest weryfikacja na podstawie literatury przedmiotu zależności pomiędzy czasem a doświadczeniem zagranicznym i poziomem umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa oraz wskazanie znaczenia konceptualizacji pojęcia czasu i związanego z nim tempa w badaniach nad internacjonalizacją przedsiębiorstw. Rozważania przeprowadzono wykorzystując krytyczną analizę literatury z zakresu internacjonalizacji przedsiębiorstw koncentrując się na modelach procesowych, podejściu sieciowym do umiędzynarodowienia oraz literaturze z zakresu przyspieszonej internacjonalizacji. W szczególności uwzględniono badania dotyczące czasu i tempa internacjonalizacji przedsiębiorstw. W artykule przedstawiono wiele wniosków dotyczących czasu w badaniach nad internacjonalizacją przedsiębiorstw związanych kolejno z przyrostem doświadczenia w działalności na rynkach zagranicznych, tempem internacjonalizacji oraz związkiem między czasem a poziomem internacjonalizacji przedsiębiorstw. Wskazano, że, aby uzyskać większe zrozumienie procesu internacjonalizacji przedsiębiorstw, niezbędne jest włączenie czasu explicite do teorii umiędzynarodowienia. Wykazano, że zarówno zależność pomiędzy czasem a przyrostem doświadczenia zagranicznego przedsiębiorstw, jak i czasem a poziomem ich umiędzynarodowienia jest kompleksowa i nielinearna. Ponadto w zakresie samego pomiaru istotne jest, aby poziom internacjonalizacji wyznaczać na podstawie miar kompleksowych uwzględniających zasoby zaangażowane na różnych płaszczyznach funkcjonowania firmy. Z kolei badania nad tempem internacjonalizacji powinny uwzględniać zarówno pomiar tempa podjęcia działalności zagranicznej, jak i tempa całego późniejszego procesu umiędzynarodowienia, co ma szczególne znaczenie dla badań nad przedsiębiorstwami born global.