Determinanty nożyc cen w rolnictwie krajów Unii Europejskiej o zróżnicowanej strukturze agrarnej

Wskaźnik produkcji rolnej ( agricultural goods output ) obejmuje ważone zmiany cen surowców rolnych, podczas gdy wskaźnik zużycia pośredniego opisuje ceny nakładów, takie jak: nasiona, sadzonki, energia, nawozy, polepszacze gleby, środki ochrony roślin lub pasz. Stosunek tych dwóch wskaźników jest definiowany jako „luka cenowa” lub „nożyce cen”. W literaturze przedmiotu istnieje wiele modeli wyjaśniania cen produktów rolnych. Jednak kwestia determinant luki cenowej jest rzadko badana. Z tego powodu autorzy postawili sobie za cel oszacowanie długoterminowych modeli regresji luki ceno- wej w rolnictwie dla wybranych krajów europejskich, które reprezentują różne struktury agrarne. Powadzona analiza zakłada kilka etapów. W pierwszym z nich długoterminowe indeksy cenowe (od 1980 do 2014 roku) zostały obliczone na podstawie danych Eurostatu i FAOSTAT dla wszystkich dostępnych produktów rolnych i nakładów w krajach UE-27. Następnie zagregowane indeksy ważono wielkością produkcji lub konsumpcji pośredniej na podstawie średnich wskaźników cen dla poszczególnych nakładów lub efektów. W dru- gim etapie przeprowadzono analizę skupień opartą na wykorzystaniu czynnika ziemi przez poszczególne gospodarstwa rolne w krajach UE-27. W trzecim etapie wybrano do badań po trzy kraje reprezentujące najbar dziej skrajne z wyróżnionych klastrów (z rolni- ctwem rozdrobnionym oraz wysokowydajnym, silnym ekonomicznie) i oszacowano dla ich rolnictwa modele ekonometryczne luki cenowej, gdzie indeksy efektów i nakładów są zmiennymi niezależnymi. Interesująca jest ob serwacja, że marginalne efekty są znacznie silniejsze w modelach dla krajów, gdzie mamy do czynienia z rolnictwem intensywnym i na dużą skalę (jak we Francji, Wielkiej Brytanii i Danii), aniżeli w krajach o rozdrobnionej strukturze agrarnej, takich jak Grecja, Portugalia i Irlandia. ----- The index of agricultural goods output comprises weighted changes of prices of agricultural commodities whereas the index of intermediate consumption describes fluc tuations of input prices, including seeds and nursery stock, energy, fertilizers, soil im provers, plant protection products or feedstuffs. The relation of these two indices is defined as “price gap” or “price scissors”. There are a lot of price models for agricultural goods in the literature. However , the issue of modeling drivers for the price gap has rarely been explored. For that reason the authors aim to estimate long-term regression models of the agricultural price gap for different European countries that represent varied agrarian structures. The analysis entails a few stages. In the first stage, the long-term price indices (from 1980 to 2014) were computed based on EUROSTAT and FAOSTAT agricultural prices data for all available agricultural products and inputs in the EU-27. Then, the aggregated indices were weighted with a volume of production or intermediate consumption on the basis of the average price indices for the respective outputs or inputs. In the second stage, a cluster analysis was carried out with regard to the utilization of agricultural land factor by individual farms in the subsequent European Union Member States. In the third stage, three countries were chosen for case studies from each of the distinguished clusters and the econometric models of price gap were estimated where the indices of outputs and inputs were independent variables. An interesting finding was made that marginal effects for price gap drivers were much stronger in the countries of an intensive and large scale agriculture (such as France, the UK and Denmark) than in the countries of fragmented agrarian structures such as Greece, Portugal and Ireland.