Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Batılılaşma: “Külhani Enteller” Romanında Yeni Osmanlılar İmgesi

Tanzimat sonrasında batılı romanların çeviri ve taklidiyle başlayan Türk romanının serüveni, Türkiye’deki batılılaşma hikâyesine ve siyasal hayattaki dönüşüm sürecine ışık tutmuştur. Tanzimat’la birlikte Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem ve Halide Edip Adıvar gibi romancıların eserlerinde merkezi yer tutan batılılaşma ve modernleşme olguları Türk siyasal hayatının ve aynı zamanda edebiyatın ana temaları haline gelmiştir. Türk siyasal hayatında modernleşme sürecine ilişkin önemli ipuçları veren ve Tanzimat döneminden Cumhuriyet’in kurulmasına dek geçen sürece ayna tutan eserlerden biri de Fazlı Necip’in ilk kez 1926’da yayımlanan “Külhani Enteller (Edipler)” adlı romanıdır. Bu makalede Külhani Enteller romanı, içerik analizi yöntemine tabi tutularak tahlil edilmekte ve Tanzimat sonrası yenilik hareketlerinin nirengi noktası olarak kabul edilen Yeni Osmanlılar hareketi ve dönemin siyasi, fikri ve entelektüel çalışmaları ele alınmaktadır. Roman üzerinden Tanzimat ve modernleşme ilişkisi analiz edilirken, romandaki batılılaşma göstergeleri aracılığıyla modernleşme sürecinin nasıl hikaye edildiği tartışılmaktadır.Romanda batılılaşma olgusu ve Tanzimat Fermanı ile başlayan, I. ve II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e uzanan siyasi dönem Hidivli bir aile üzerinden anlatılarak konu edilmektedir. Tanzimat Dönemi’nde muhalif bir kamuoyu oluşturan Yeni Osmanlılar, Tanzimat’ın bir felsefeye dayanmıyor oluşunu ve modernleşmenin batı taklitçiliği olarak algılanmasını ve Batı uygarlığının şekilcilikten mütevellit görülmesini eleştirmişlerdir.