Porter’ın Beş Güç Metodu ile Türkiye Havayolu Yolcu Pazarı Rekabetçi Analizi

Son on dört yıldır Dünya’ da havayolu yolcu taşımacılığına olan talep küçük artışlarla büyümeye devam etse de (%2-%3). Türkiye’deki havayolu yolcu taşımacılığı büyümesi bu dönemde Dünya ortalamasının oldukça üstünde gerçekleşmiştir. Yapılan istatiksel çalışmalara göre ileriki dönemlerde benzer bir seyrin olacağı tahmin edilmektedir. 2003 yılında başlayan havayolu endüstrisindeki liberalleşmeler, havayolu yolcu taşımacılığına da yansımış ve bu yıldan itibaren Türk havayolu işleticilerinin yabancı operatörlere karşı iç hat, dış hat yolcu sayısı ve buna bağlı pazar payı giderek artmıştır. Rekabetçi açıdan baktığımızda ise Porter bir şirketin performansını belirleyen ana itici gücün beş farklı güç olduğunu iddia etmektedir. Ticari havayolu taşımacılığının Porter’ ın 5 güç modeliyle makroekonomik açıdan analiz edilerek havayolu yolcu taşımacılığı sektörünün yeterli derecede cazip olup olmadığına bakılması; eğer sektör cazip konumda ise bu cazibeye hangi rekabetçi güçlerin yol açtığının belirlenmesi ve hangi eğilimlerin sektörde bir değişime yol açacağının belirlenmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Yapılan çalışma sonucunda, diğer faktörler elimine edildiğinde; ikame ürün ya da hizmetlerin ve sektöre yeni girenlerin rekabete önemli bir etki etmediği rakipler arasında rekabetin yoğun olduğu, tedarikçilerin az sayıda ya da tekel konumda bulunması, pazara giriş engellerinin yüksek ve alıcıların gittikçe yükseğe doğru seyreden pazarlık güçleri olması nedeniyle sektörün yeterince cazip olmadığı neticesine varılmıştır.