János Kornai i jego wiekopomne dzieło

János Kornai to podczas ostatnich pięćdziesięciu lat najwybitniejszy ekonomista krajów socjalistycznych i posocjalistycznych. To uczony światowej renomy, który pozostawił po sobie ogromny dorobek opublikowany w około trzydziestu językach. Jego teoria systemowej nierównowagi w gospodarce centralnie planowanej, koncepcja twardych i miękkich ograniczeń budżetowych oraz ekonomia niedoborów miały znaczenie przełomowe dla naukowej interpretacji procesów produkcji, dystrybucji i akumulacji kapitału w gospodarkach państwowego socjalizmu. Znaczący jest także dorobek autora odnośnie do ogólnej ekonomii politycznej socjalizmu, którą wykładał m.in. na Uniwersytecie Harvarda. O ile analizując system socjalistyczny Kornai ograniczał się w zasadzie do ujęcia deskryptywnego, o tyle w pracach publikowanych po 1989 r. jego uwagę przyciągała ekonomia normatywna, w tym postulaty dotyczące kierunku reform strukturalnych, budowy instytucji i polityki gospodarczej w trakcie posocjalistycznej transformacji ustrojowej. Ważka jest także jego ostatnia książka, porównująca nierównowagę charakteryzującą się brakami towarów w socjalizmie z nierównowagą właściwą dla nadwyżek towarowych w kapitalizmie. Artykuł analizuje i komentuje ewolucję myśli teoretycznej tego wybitnego ekonomisty oraz jej wpływ na realne procesy gospodarcze. Formułowane są także uwagi polemiczne dotyczące interpretacji procesów ekonomiczno-społecznych i politycznych zachodzących w Chinach.