Birçok Sürecin Ortasındaki Tiran Zirvesi: Balkanlar’da Kafası Karışık Bir Avrupa Birliği

Avrupa Birliği (AB) ile “Batı Balkan” ülkeleri arasındaki son Zirve, 6 Aralık 2022 tarihinde Tiran’da düzenlenmiştir. “Batı Balkan” ülkelerinin AB’ne katılım süreci, AB - “Batı Balkanlar” ilişkilerinin merkezinde yer almaktadır. Söz konusu ilişkileri kurmanın koşulları, ilk olarak Nisan 1997’de AB Konseyi Sonuç Bildirgesiyle oluşturulmuştur. 1999 yılında AB Konseyi, İstikrar ve Ortaklık Süreci’ni (SAP) oluşturmuş ve “Batı Balkanlar” ülkelerinin, Haziran 1993’te yapılan AB Konseyi Kopenhag Zirvesi’nde belirlenen kriterleri karşılamaları halinde AB üyeliğine uygun olacaklarını onaylamıştır. AB’nin resmi tutumuna göre, AB üyeliği beklentisi Batı Balkanlarda reformları ilerletmek için bir teşviktir. Kağıt üzerinde oldukça tutarlı görünen bu ilkeler, çoğu zaman AB’nin üyeliğe yönelik uyguladığı çifte standart için bahane teşkil etmektedir. Söz konusu yöntem, AB’nin geçmiş genişleme süreçlerinde, özellikle Türkiye’ye karşı kullanılmıştır. Çifte standardın en bariz örnekleri, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Romanya ve Bulgaristan'ın aceleyle AB'ne kabul edilmeleri olmuştur. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi örneğinde AB, bölünmüş bir ada yönetimini Birliğe kabul ederek tarihi bir hata yapmıştır. AB'nin, Romanya ve Bulgaristan'ın AB'ne katılımları sırasında AB kriterlerini ne ölçüde karşıladıkları konusunda samimi bir yanıtı olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir. Hatta Türkiye'ye uygulanan ayrımcı yöntem, AB tarafından yıllardır "Batı Balkanlar" ülkelerine uygulanmaktadır. Bu bağlamda, Tiran Deklarasyonu'nun ikinci paragrafı aslında "Batı Balkanlar" ülkelerinin AB üyelik "perspektifi" için bir başka "ninni" niteliğindedir. Balkanlarda, AB tarafından başlatılmış bölge uluslarını kapsayan otuzdan fazla girişim bulunmaktadır. Hayati öneme sahip bölgesel girişimler, Berlin Süreci, Brdo-Brijuni Süreci ve Açık Balkan Girişimleri’dir. Önceki politikalar ilerleyememiş ya da başarısız olduğundan AB, yeni bir süreç başlatmaya çalışıyor gibi görünmektedir. 2014 yılında başlayan Berlin süreci, liderlerin somut sonuçları olmayan yıllık sohbet toplantılarına dönüşmüştür. Temel soru, Tiran Süreci'nin yeni olup olmadığı ve başarılı olup olmayacağıdır. AB, Balkanlarla ilgili kafa karışıklığından kurtulmadığı ve bu bölgenin tarihsel kimliğini değiştirmeye çalıştığı sürece, tüm Avrupa'yı kaosa sürükleme riskini alacaktır.