Klasik Sosyal Teoride Emek ve Özgürlük İlişkisi

Toplumsal ve ekonomik gelişmelerin anlaşılması, bu gelişmelerin toplumda yarattığı etkiler ve toplumsal sorunların çözümüne ilişkin öneriler klasik sosyal teorinin gündemini oluşturmuştur. Yeni ortaya çıkan kapitalist üretim biçimi ve bunun toplumda yarattığı etkilerin anlaşılması kurucu sosyologlar olarak bilinen Karl Marx, Max Weber ve Emile Durkheim’ın fikri faaliyetlerinin yoğunlaştığı alanlardır. Emeğin niteliği ile çalışma yaşamına yön veren ilkelerdeki değişimler, kurucu sosyologların çeşitli kavram ve tartışmaları arasında kendine yer bulmuş ve modern emeğin anlaşılmasına yönelik teorik bir zemin oluşmuştur. Bu doğrultuda bu makalenin temel amacı klasik sosyal teorideki tartışmalardan yola çıkarak emek, iş, üretim gibi kavramların kesiştikleri asgari çağrışım üzerinden özgürlük fikriyle kurulan ilişkiselliği ortaya çıkarmaktır. Düşünce tarihinin kadim ve köklü meselelerinden biri olan özgürlüğün emek bağlamında ele alınması, emeğin hangi durumlarda özgürlük için bir imkân oluşturabileceğini veya aksine farklı türden bir kölelik biçimi yaratabileceğinin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Antik Yunan’daki efendi-köle düalitesinden, kendi emek gücünü özgürce satma hakkına sahip modern çalışana gelene kadar, emek ve özgürlük arasındaki ilişkinin tarihsel takibi bu makalede amaçlanan bir diğer unsurdur. Bu amaçla klasik sosyal teori literatürü göz önünde bulundurularak yapılan kavramsal değerlendirmeler neticesinde bu makalede, kapitalizm öncesi toplum biçimlerinde özgürlüğün emeği dışlayan yapısının aksine 19. yüzyıl toplumsal düşüncesinin emeği saygın bir konuma yerleştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda klasik sosyal teorisyenlerin emek ve özgürlük arasında kurdukları ilişki, emeğin geleneksel anlamından koparak gündelik yaşam için göz ardı edilemeyecek bir gerçekliğe, bu gerçeklik içinde zaman zaman özgürlük açısından çeşitli boyutlarıyla gerekli ve arzu edilen bir konuma gelmesinde etkili olmuştur.