Kayıtdışı Ekonomi

Yükselen piyasa ekonomilerinde ve hatta gelişmiş ülkelerde, ekonominin ve istihdamın, özellikle, 1970’lerden itibaren giderek daha yoğun biçimde kayıtdışılığa kaydığı dikkati çeken bir unsurdur. Ancak, kayıtdışı ekonomi, gerek Türkiye ekonomisi ve gerekse diğer ülke deneyimleri incelendiğinde, sebepleri, sonuçları ve işleyişi ile oldukça karmaşık bir görünüm içeren, çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Kayıtdışı ekonominin genişlemesi, bir taraftan çalı şanların güvencesiz kalmasına yol açarken, diğer taraftan kayıtlı ekonomi aleyhinde haksız rekabete yol açmaktadır. En önemlisi ise, vergi gelirleri yoluyla sağlanması beklenen finansman kaynaklarının azalmasına yol açarak, kamu açıklarının büyümesine ve sosyal güvenlik sisteminin bozulmasına sebep olmaktadır. Bu çalışma, Türkiye’de kayıtdışı ekonominin büyüklüğünü ölçmeye yönelik çeşitli ampirik çalışmalar içermektedir. Vergi incelemeleri yolu, istihdam yaklaşımı, GSMH yaklaşımı, parasalcı yaklaşım gibi çeşitli yollardan yapılan incelemelerde, kayıtdışı ekonominin büyüklüğüne ilişkin farklı rakamlar elde edilmiştir. Sonuç olarak, Türkiye ekonomisinde kayıtdışı kalan ekonomik faaliyetlerin kayıtlı ekonomi içerisindeki payına ilişkin tek bir rakam vermek mümkün gözükmemektedir. Ancak, vergi incelemeleri yolu ile kayıtdışı ekonominin kayıtlı ekonomi içerisindeki payının ölçülmesinde oldukça yüksek büyüklüklerle karşılaşılmış olması, kayıtdışı ekonominin vergi boyutunun önemini bir kez daha gündeme getirmektedir.