Ticari Bankalarda Transfer Fiyatlaması Sorunu

20. yy''da ekonomik açıdan yaşanan en önemli gelişmelerden birisi, işletmelerin ve finansal aracı kurumların büyümesi olmuştur. Genel işletme hacmindeki büyümelerin bir sonucu olarak işletme organizasyonlarında tepe yönetimi üzerinde artan yükü hafifletmek için merkezkaç faaliyet ve yönetimlere geçmeye doğru bir eğilim belirmiştir. Merkezkaçlaşma kısaca şeklinde tanımlanabilir. Merkezkaçlaşma kavramı bankacılık sektörü için de geçerlidir. Merkezkaçlaşma ticari banka şubelerinin faaliyet performanslarının değerlendirilmesinde önemli rol oynar. Ticari bankalarda şubeler anahtar rolündedir. Birçok bankada şube yöneticilerine karmaşık liderlik görevlerinin yürütülmesinde muhtemel müşterilerin belirlenmesinde ve banka hizmetlerinin pazarlanmasında geniş yetkiler verilmiştir. Bu uygulamada güdülen amaç şube yöneticilerinin şubelerdeki iş potansiyeli ve iş geliştirme ile ilgili çalışmalarının sonuçlarının objektif olarak değerleyebilmelerine fırsat vermektedir. Şube yöneticilerine faaliyetler konusunda yeteri kadar yetki ve serbestlik verildikten sonra faaliyet sonuçları da dikkatle izlenir. Belirli süreler sonunda şube performansları ölçülür. Bu ölçüm sonunda başarılı olan şube yöneticileri ödüllendirilir, başarısız şube yöneticileri de cezalandırılır. Şube performansını ölçmede birçok faktör göz önünde bulundurulur. Bu faktörlerden en ön emlisi de ölçütüdür. Ancak, karlılık ölçütüne dayanarak şube faaliyet sonuçları ölçülürken birçok sorun ortaya çıkar. Bu sorunlardan birisi de, , yani istismar faizi oranı''nın belirlenmesidir. Fonlar (para) diğer finansal kurumlardan, vadeli ve vadesiz mevduat olmak üzere müşterilerden ve ticari işletmelerden ödünç almak suretiyle elde edilir. Ödünç alınan vadeli mevduatın faiz maliyeti bellidir. Ancak vadesiz mevduatın maliyetini ölçmek zordur. Bankalar müşterilerine çek işlemleri, bordro kayıtlarının düzenlenmesi, alacak hesaplarının tutulması elektrik, telefon ücretlerinin ödenmesi ve mali danışmanlık gibi ücretsiz hizmetler sunarlar. Bunun yanı sıra mevduatların belli bir yüzdesi’nin rezerv olarak elde tutulması kanuni bir yükümlülüktür. Bu rezervlerin de ödünç alma yoluyla elde edilen paranın maliyetinin hesaplanmasında dikkate alınması gerekir. Bazı şirketlere verilen krediler blokaj içerir. Blokaj ödünç alana verilebilecek fon miktarını azaltır. Bu nedenle de bankanın krediden elde edeceği net verimi azaltır ve efektif faiz maliyetini yükseltir. Bloke edilen hesapları diğer hesaplardan ayırmak oldukça zor olduğu için olağan olarak bankalar bu ayrımı yapmazlar. Bu gibi sorunlar fonların transfer fiyatının hesaplanmasını güçleştirir. Transfer fiyatı özellikle şubelerinin her biri kar merkezi niteliğinde olan çok şubeli bir ticari banka için çok önemlidir. Bazı şubeler dağıttıkları kredilerden çok fazlasını mevduat olarak toplarlar. Bunlar dir. Bazı şubeler de ödünç verdikleri kredinin ancak belirli bir kısmını toplayabilirler. Bunlar da Çok Oranlı Marjinal Maliyet Yöntemi" olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak transfer fiyat yöntemi belirlenirken, banka kapasitesinin kullanım konusunun da göz önünde bulundurulması gerekmektedir.