Nieuwe perspectieven in onrustige tijden

Het is niet nodig om in dit voorwoord te vermelden dat de wereld sterk in beweging is. Als MAB-lezer heeft u genoeg informatiebronnen tot uw beschikking, en uiteraard uw eigen observaties, die de enorme veranderlijkheid en soms schokkende absurditeit van onze wereld in het huidige tijdperk elke dag weer bevestigen. Wel is het goed om stil te staan bij de impact van deze veranderlijkheid op onze bedrijven en instellingen, onze verdienmodellen, onze medewerkers, op alle stakeholders – en dus ook op internal audit. Voor u ligt het derde special issue van het MAB met internal audit als thema. Bij de vorige editie – een speciale uitgebreide uitgave in 2022 ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Institute of Internal Auditors (IIA) in Nederland – was het thema ‘nieuwe blikken'. Dat waarderen we in deze editie graag op naar: nieuwe perspectieven. Evenals bij de vorige editie heeft de redactie zich ook nu ten doel gesteld om internal auditors en andere belangstellenden te inspireren met vernieuwende bijdragen van binnen en buiten het vakgebied. Frans Eusman, John Bendermacher en ondergetekende bijten het spits af met een opiniërend artikel, getiteld "Internal audit als witte zwaan", over de positie van internal audit in de turbulente jaren die voor ons liggen. Wat kunnen organisaties doen om deze turbulentie niet alleen te doorstaan, maar ook om te zetten in strategisch voordeel? En wat is een mogelijke rol van internal audit daarbij? In hun bijdrage "Technology and internal auditing: An overview of performance effects" adresseren Marc Eulerich, Anna Eulerich en Annika Bonrath de inzet van technologieën als data-analyse, AI en RPA in het auditproces. De auteurs gaan daarbij in op de relatie met de New Global Internal Audit Standards van het IIA; zij beschrijven hoe de inbedding van nieuwe technologieën in het auditproces de ‘performance' kan verhogen en belichten de uitdagingen die dat met zich meebrengt. Svetlana Vrubleuskaya en Evelyn Bell beschrijven in hun boeiende bijdrage "Criminologische inzichten voor internal auditors: een multidisciplinaire benadering van afwijkend gedrag" een onderzoek naar de wijze waarop criminologische theorieën internal auditors kunnen helpen bij het begrijpen en aanpakken van mogelijke oorzaken van afwijkend gedrag binnen organisaties. Hierbij staat niet de inbreukmaker centraal, maar de omgevingsfactoren in de organisatie die invloed hebben op zijn of haar gedrag. Complexe systemen trekken de laatste jaren sterk de aandacht in uiteenlopende disciplines zoals biologie, planologie en organisatieleer. Complexe systemen zijn systemen en processen waarbij de samenstellende entiteiten op ingewikkelde manieren met elkaar interacteren en die onder meer gekenmerkt worden door niet-lineair gedrag, onvoorspelbaarheid en schaalinvariantie. Ook internal auditors zijn geïnteresseerd in complexe systemen, en in deze editie vindt u hierover twee bijdragen. In het artikel "Responsief Auditen: over de wenselijkheid en toegevoegde waarde bij complexe vraagstukken", een pakkende bewerking van zijn referaat bij de Post-master opleiding Internal Audit & Advisory aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, gaat Frank Schuiten in op responsief auditen; een nieuwe auditaanpak die is gestoeld op constructionistische uitgangspunten, waarin verhalen en onderlinge dialoog kernconcepten zijn. Peter Hartog, Paul Hamaker en ondergetekende betogen in de bijdrage "Internal audit and complex systems: emerging approaches" dat nagenoeg elk auditobject moet worden beschouwd als een complex systeem, of een onderdeel daarvan, en dat de Internal Audit Function (IAF) haar auditaanpak daarop zou moeten aanpassen; een traditionele reductionistische auditaanpak kan leiden tot een verlies aan informatie, en daarmee tot minder goede beslissingen door stakeholders. De auteurs presenteren de contouren van een nieuwe aanpak, mede gebaseerd op het Cynefinraamwerk. De stormachtige opkomst van AI, ingezet met de introductie van ChatGPT, nu bijna drie jaar geleden, biedt organisaties enorme kansen, maar brengt zoals altijd ook risico's met zich mee. Ook hierover twee bijdragen. Kunter Orpak beschrijft in zijn artikel "Generative AI and cybersecurity: Exploring opportunities and threats at their intersection" hoe AI wordt ingezet door aanvallers én verdedigers in de wereld van cybersecurity. Hackers, steeds vaker aangestuurd door statelijke actoren, weten goed gebruik te maken van AI-technologie; cybersecurityteams zetten AI in bij het analyseren van dreigingen, het detecteren van aanvallen en het formuleren en executeren van een passende respons. Vincent Damen, Menno Wiersma, Gokce Aydin en Rens van Haasteren gaan in op de impact van de nieuwe Europese AI Act. Wat betekent deze regelgeving voor onze organisaties, hoe kan compliance worden gewaarborgd, wat is de rol van internal audit daarbij, en hoe kan Explainable AI een bijdrage leveren aan compliance? Het antwoord vindt u in de bijdrage "Explainable AI for EU AI Act Compliance Audits". Ten slotte een belangwekkend paper over een thema dat het afgelopen jaar wellicht door de Omnibus directive wat op de achtergrond lijkt geraakt, maar niets aan relevantie heeft ingeboet: duurzaamheid. In hun bijdrage "Internal Audit's Strategic Role in Sustainability and ESG Transformation" pleiten Rob de Leeuw en Arjan de Draaijer voor een intensieve en meer strategische rol van internal audit. Wij hopen met deze artikelen een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van het prachtige vakgebied internal auditing en wensen u veel leesplezier. Mede namens Peter Hartog, Barbara Majoor en Annemarie Oord, Edo Roos Lindgreen, Redacteur van dit special issue