Het MBO in de onderwijswedloop: Kan de ladder ooit een waaier worden?

Het onderwijs bevindt zich in een diepe crisis. Er is een wedloop ontstaan waarbij iedereen steeds meer onderwijs is gaan volgen om voor te blijven op de rest. Dit komt door het samenvallen van twee ontwikkelingen: • Het onderwijs is steeds meer de dominante weg waarlangs maatschappelijk succes wordt bereikt, hierin gelegitimeerd door een meritocratische ideologie. • Voor individuen is het rationeel om een zo hoog mogelijke opleiding te volgen, omdat dit toegang biedt tot de beste banen in termen van inkomen en status. Het verschijnsel van een verticale topzware onderwijsladder holt de positie van het middelbaar beroepsonderwijs uit en heeft grote negatieve individuele en maatschappelijke consequenties. Dat is aanleiding geweest voor Minister Dijkgraaf om te pleiten voor een ombuiging van de huidige unidimensionale ‘onderwijsladder’ naar een ‘onderwijswaaier’ met verschillende horizontale en verticale mogelijkheden. Hiervoor worden een aantal maatregelen voorgesteld maar door het ontbreken van een duidelijke probleemanalyse is de mogelijke effectiviteit van deze maatregelen beperkt. In deze bijdrage geven we aan waarom en betogen we dat hiervoor op de eerste plaats een aantal maatschappelijke veranderingen noodzakelijk zijn die de onderliggende financiële prikkels wegnemen om steeds meer onderwijs te volgen. Daarnaast zijn maatregelen nodig die leiden tot een betere allocatie van het schaarse talent, maatregelen die gericht zijn op de versterking van het beroepsonderwijs en de herwaardering van vakmanschap en maatregelen die meer gericht zijn op een brede ontwikkeling van talent.