Reel Doviz Kuru ve Turkiye Dis Ticaret Dinamikleri

Bu calismada, Turkiye’nin dis ticaret dinamikleri inclenmekte ve ozellikle imalat sanayi (IS) sektorleri icin reel doviz kuru degismesinin dis ticarete etkisi arastirilmaktadir. Bu amacla, ihracat, ithalat ve uretimin belirleyicilerinin teknoloji yogunlugu, urun yetkinligi, ithalat bagimliligi, ihracat yonelimi, kuresel deger zincirlere eklemlenme derecesi, borc dolarizasyonu gibi sektore ozgun degiskenlere de bagli olup olmadigi ampirik olarak incelenmektedir. Calisma sonuclarina gore, Turkiye dis ticaret aciklari, temelde orta-yuksek ve yuksek teknoloji yogunlugu olan urun ithalatindan kaynaklanmaktadir. Sonuclara gore, 1990’li yillarla karsilastirildiginda, 2000’li yillarda ozellikle orta-yuksek ve yuksek teknoloji urunlerinde, IS sektorlerinin kuresel katma deger zincirlerine eklemlenme derecesi yuksek oranda artmistir. Bu eklemlenme, agirlikli olarak sektorlerin geri eklemlenme derecelerinde sicramali bir artis olarak gerceklesmis ve ihracatta yurtici katma deger oraninin yuksek oranda dusmesiyle eklemlenmenin net kaybi daha da artmistir. Esneklik kotumserligi yazini ile tutarli olarak, hem GEGS hem de IS sektorleri ihracat ve ithalatinin reel doviz kuru esnekliginin mutlak degeri goreli olarak dusuk bulunmustur. Ihracat ve ithalat, sirasiyla, agirlikli olarak yurtdisi (OECD) ve yurtici reel gelir tarafindan belirlenmektedir ve esneklikler cok yuksek duzeydedir. Orta-yuksek ve yuksek teknoloji yogunlugu urunlerinin yurtdisi reel kosullara olan duyarliliginin, digerlerine gore, cok daha yuksek oldugu bulunmustur. Urun yetkinligi temelindeki sonuclar da bu onermeyi desteklemektedir. 2001 yili sonrasinda, ihracatin yurtdisi talep esneklikleri tum teknoloji yogunlugu ve urun yetkinligi sektorlerinde sicramali olarak artmistir. Reel doviz kurunun dis ticaret etkisi sektorlerin teknoloji yogunlugu, urun yetkinligi, ithal girdi bagimliligi veya ihracat yonelim derecelerine gore degismektedir. Borc dolarizasyonu ile dis ticaretin reel kur esnekliklerinin ve IS uretiminde olumsuz bilanco riskinin arttigi bulunmustur. Sonuclara gore, IS sektorleri uretimi sadece yurtdisi reel kosullar tarafindan degil kuresel finansal kosullar tarafindan da belirlenmektedir. Reel doviz kurunun uretime etkisi sektorun dis ticaret yapisindan bagimsiz degildir. Tum bu sonuclar, surdurulebiilir yuksek buyume orani ve dusuk dis ticaret acigi icin, reel doviz kuru politikalari yerine, orta-yuksek ve yuksek teknoloji urunleri sektorlerinde kuresel deger zincirlerine ileri eklemlenme derecesini artirmaya yonelik stratejik sanayi politikalarinin tercih edilebilir oldugunu gostermektedir.