Doğrudan Etki Ve Öncelik İlkeleri Çerçevesinde Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları Ve İktisadi Liberalizm

Avrupa Birliği’nde iç pazarın kurumsal olarak tesisi, Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (ABAD) içtihadi kararlarıyla ilerlerken; Avrupa Birliği hukuku ve bununla ilişkili Avrupa bütünleşmesi de iç pazar bütünleşmesinde ortaya çıkan problemlerin çözümüyle mesafe kat etmiştir. Bugün Avrupa Birliği’ni benzer bütünleşme girişimlerinden ayrı bir seviyede başarılı kılan, onun kurumsal ve hatta düşünsel olarak “supranasyonel” bir niteliğe sahip olmasıdır. Supranasyonellik kavramının yerleştiği temel, asıl olarak AB hukukunun ulusal hukuklar karşısındaki “üstünlüğü”dür (supremacy). AB hukukunu birliğin kurumsal varlığı bakımından üstün, yani öncelikli (primacy) kılan ve böylece Avrupa ekonomik bütünleşmesinden hareketle Avrupa Birliği’ni kuran ilkeler, iç pazarın işleyişinde ortaya çıkan problemlerin hukuki yönden çözüme kavuşturulmasıyla doğmuştur. AB hukuku ve AB iç Pazar bütünleşmesi arasındaki karşılıklı etkileşimle beraber, bu çalışmaya gerekli bakış açısını sağlayan ikinci hareket noktası, Liberalizm ve onun Avrupa üzerinde kurduğu kalıcı iktidardır. İktisadi liberalizmin -felsefi bir yaklaşım olarak nitelendirilebilecek- varlığı ele alış biçimi ve siyasal, ekonomik, sosyal problemleri çözümleme yöntemi de aynı iktidara dahildir. Söz konusu metodolojik karakterin yansıması Avrupa Birliği içerisinde hemen her alanda görülebilir. Bu etkinin sonuçlarını AB hukukunun kaynaklarından olan ABAD kararları üzerinden de takip etmek mümkündür. Bireylerin temel haklarına ve bu hakların korunmasında bireylerin kuvvetli rolüne atıflar yapan ABAD’ın 1963 Van Gend en Loos ve 1964 Costa v E.N.E.L kararlarıyla AB hukuku içerisinde “doğrudan etki” ve “öncelik” ilkeleri ortaya çıkmıştır. Söz konusu iki ABAD kararının dayandığı içtihatlara dikkat edilirse, AB hukuku ve AB iç pazarını kuran liberal piyasa yaklaşımı arasındaki ilişkinin pratik boyutuyla beraber, felsefi ve teorik boyutta da mevcut olduğu görülecektir.