“Tarımsal gelişme” politikalarında “verimlilik” sorunu ve ülkesel bağımsızlık

Tarım, başta AB olmak üzere, ülkemizin dışa bağımlılığı ile ilgili tartışmaların öncelikli konularından birisi olmuştur. Bir yandan sanayi sektörüne hammadde sağlaması, bir yandan toplumun beslenmesi yönünden stratejik öneme sahip olması ve bir yandan da, özellikle Türkiye koşullarında toplumsal bir sorun alanı olarak öne çıkması sektörün göreli öneminin daha da artmasına yol açmıştır. Bu nedenle, sektörle doğrudan ve dolaylı olarak ilgili her türlü değişme ve gelişme çeşitli boyutlarıyla yoğun biçimde tartışılmaktadır. Ne var ki, bu tartışmalar sırasında temel alınan kavramsal çerçevenin bileşenleri üzerinde gerektiğince yaygın bir uzlaşı sağlanamamıştır. “Verim” ve “verimlilik” ise, tarımsal üretimde söz konusu kavramsal çerçevenin de önde gelen bileşenleridir. Öte yandan, bilindiği gibi, Türkiye’de “verimin” artırılmasına yönelik girdilerin önemli bir kısmı dışalım yoluyla karşılanmaktadır. “Verimlilik” düzeyinin yükseltilmesi, Türkiye’nin “dışa bağımlılık” sorununa kalıcı boyutlar kazandıran bu durumun, aşılabilmesinin öncelikli koşullarından birisidir. Ancak, Türkiye’de neredeyse tüm dönemlerde “verimi” artırma odaklı “tarımsal gelişme” politikaları uygulanmıştır. Bu durum, bir yandan dışa bağımlılık durumunu pekiştirmiş bir yandan da başta toprak ve su kirliliği olmak üzere çeşitli kırsal çevre sorunlarına yol açmıştır. Yazıda, Türkiye’de uygulanan “tarımsal gelişme” politikaları söz konusu kavramlar temel alınarak irdelenmekte; bu eğilimin dışa bağımlılık ile ilişkisi tartışılmaktadır.